δικτυοβάμων: Μ Αναγνωστάκη «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.»

Αναγνώστη Ελένη

«Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας…»

Γ. Σεφέρης

διακείμενα στο «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» του Μανόλη Αναγνωστάκη

Μάθημα : Νεοελληνική Λογοτεχνία

Τάξη: Γ ΄Λυκείου

Ενότητα: «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Τόπος διεξαγωγής του μαθήματος : σχολικό εργαστήριο πληροφορικής.

Προβλεπόμενος χρόνος: 4-5 διδακτικές ώρες

Προαπαιτούμενες γνώσεις: ικανοποιητικός βαθμός εξοικείωσης εκπαιδευτικού και μαθητών με τη χρήση λογισμικών word , power point,internet.Επίσης εξοικείωση με τρόπους ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και διερευνητικής μάθησης.

Περίληψη

Με τη βοήθεια των ΤΠΕ οι μαθητές θα μελετήσουν τα διακείμενα στο ποίημα «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» και θα δουν πώς ένα ιστορικό γεγονός ,αυτό της δικτατορίας 1967-1974 ,αποκτάει ποιητική διάσταση.

Κριτήρια επιλογής

Το ποίημα «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» του Μανόλη Αναγνωστάκη ,που περιέχεται στο σχολικό βιβλίο της Γ΄ Λυκείου, έχει ενδιαφέρουσες διακειμενικές αναφορές άρα συμβάλλει στο να δειχθεί ότι η ποιητική δημιουργία δεν γεννιέται εν κενώ ,αλλά είναι μια συνεχής και αδιάλειπτη επικοινωνία των ποιητών με τα έργα των ομοτέχνων τους .Με βάση τα προηγούμενα και ακολουθώντας τις σύγχρονες θεωρίες της λογοτεχνίας που επιφυλάσσουν στον αναγνώστη ενεργό ρόλο κατά τη διαδικασία της πρόσληψης του κειμένου θα δοθεί στους μαθητές το έναυσμα να δοκιμαστούν στην ποιητική δημιουργία με οδηγό έργα κορυφαίων νεοελλήνων ποιητών αξιοποιώντας παράλληλα τις δυνατότητες που παρέχει ο επεξεργαστής κειμένου . Επίσης ένα ιστορικό γεγονός, αυτό της δικτατορίας 1967-74 και μια περίοδος ,αυτή της

δεκαετίας 1960-70 θα προσεγγισθούν βιωματικά .

Στόχοι

Με τη διδακτική πρόταση επιδιώκεται οι μαθητές :

-να εξοικειωθούν με τους μηχανισμούς της λογοτεχνικής δημιουργίας

-να παρακολουθήσουν πώς μια ιστορική περίοδος μεταπλάθεται σε ποιητικό υλικό

-να διευρύνουν την αναγνωστική τους εμπειρία

-να παρακινηθούν να δημιουργήσουν και οι ίδιοι ποιητικό λόγο ακολουθώντας τη μέθοδο των διακειμένων

-να εμπεδώσουν ένα γεγονός της σύγχρονης ιστορίας ,αυτό της δικτατορίας των συνταγματαρχών

- να εξοικειωθούν με τη χρήση των ΤΠΕ για τη συλλογή ,επεξεργασία και παρουσίαση δεδομένων

- να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας

-να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη προσωπικής δράσης για την ανάδειξη και την επίλυση κοινών προβλημάτων.

-να ασκηθούν στον προφορικό λόγο.

Προσδοκώμενη διαδικασία μάθησης- δράση των ομάδων

Οι μαθητές χωρίζονται σε τέσσερις πενταμελείς ομάδες και κάθε μέλος αναλαμβάνει ένα συγκεκριμένο ρόλο : συντονιστής, οργανωτής, ερευνητής ,παρουσιαστής, τεχνικός και συμβάλλει στην επίτευξη των κοινών στόχων. Η εργασία γίνεται στο εργαστήρι της πληροφορικής.

Στο πρώτο δίωρο ,σε πρώτη φάση αφού διασαφηνιστεί ο όρος «διακειμενικόητα-διακείμενα» η εργασία είναι κοινή για όλες τις ομάδες. Ζητιέται από τους μαθητές να μπουν στην ιστοσελίδα του Σπουδαστηρίου του Νέου Ελληνισμού ,να βρουν από το ανθολόγιο της ποίησης το ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» και να ακούσουν τον ποιητή να διαβάζει το ποίημά του . Τους ζητιέται να καταγράψουν τα συναισθήματά τους καθώς ακούν τον ποιητή να διαβάζει το έργο του, επιτυγχάνεται έτσι μια πρώτη επικοινωνία των μαθητών με την ύλη τους. Επίσης τους ζητιέται να δουν και να διαβάσουν το ποίημα έτσι όπως αυτό καταγράφεται στο σχολικό βιβλίο και στο ΣΝΛ και να παρατηρήσουν τυχόν διαφορές .Έτσι αποκτούν καλύτερη επαφή με το υλικό τους ,ασκούν την παρατηρητικότητά τους και παίρνουν γεύση θεμάτων έκδοσης ενός κειμένου. Σχολιάζουμε τις παρατηρήσεις τους. Τους ζητάμε να αντιγράψουν το ποίημα από την εκδοχή του ΣΝΛ στον κειμενογράφο και να αριθμήσουν τους στίχους. (χρόνος εργασίας 20-30λεπτά) .Τον υπόλοιπο χρόνο κάθε ομάδα ασχολείται με τα φύλλα εργασίας της.

Η 1^η ομάδα παρατηρεί τους τίτλους των ποιημάτων του Καβάφη και βρίσκει τίτλους που μοιάζουν με αυτόν του ποιήματος του Αναγνωστάκη. Καταγράφει τις ομοιότητες και τις διαφορές . Διαβάζει τρία από αυτά , επιλέγει ένα που της αρέσει και στον τίτλο του ποιήματος του Αναγνωστάκη δημιουργεί υπερσύνδεσμο που παραπέμπει σ’ αυτό . Στη συνέχεια διαβάζει το ποίημα του Καβάφη «Ο ήλιος του απογεύματος» και εντοπίζει ποιο σημείο του ποιήματος του Καβάφη αξιοποίησε ο Αναγνωστάκης. Χρωματίζει τους διακειμενικούς στίχους και ανιχνεύει αν τα δυο ποιήματα κινούνται στο ίδιο πνεύμα στους στίχους αυτούς. Καταγράφει τις παρατηρήσεις της ώστε να τις εκθέσει στην ολομέλεια . Τέλος παίρνοντας στίχους από τα δυο ποιήματα (του Αναγνωστάκη και του Καβάφη) προσθέτοντας και δικούς της δημιουργεί ποίημα το οποίο στον τίτλο περιλαμβάνει τουλάχιστον τη λέξη «Μέρες…» και μια χρονολογία.

Η 2^η ομάδα δουλεύοντας με την ιστοσελίδα της Πύλης για την ελληνική γλώσσα και τον ΣΠΛ Σεφέρη, παρατηρεί τους τίτλους των ποιημάτων του Σεφέρη και βρίσκει τίτλους που μοιάζουν με αυτόν του ποιήματος του Αναγνωστάκη. Καταγράφει τις ομοιότητες και τις διαφορές, διαβάζει δυο από αυτά, επιλέγει ένα και στον τίτλο του ποιήματος του Αναγνωστάκη δημιουργεί υπερσύνδεσμο που να παραπέμπει σε αυτό.

Στη συνέχεια διαβάζει το ποίημα του Σεφέρη «Με τον τρόπο του Γ.Σ.».

Χρωματίζει το διακειμενικό στίχο και αφού παρατηρήσει τη χρονολογία που καταγράφεται στο τέλος του ποιήματος , προσπαθεί να εντάξει το ποίημα στον ιστορικό περίγυρο, κρατάει σημειώσεις ώστε να αναφέρει τις ιδέες της στην ολομέλεια. Τέλος χρησιμοποιώντας στίχους από τα δυο ποιήματα (του Αναγνωστάκη και του Σεφέρη ) προσθέτοντας και δικούς της γράφει ποίημα με τίτλο «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει».

Η 3^η ομάδα μελετά τη βιογραφία του Μ. Αναγνωστάκη και δημιουργεί μια διαφάνεια σε Power –point όπου βάζει μια φωτογραφία του με μια λεζάντα και καταγράφει στοιχεία που συνδέονται με τη δημόσια παρουσία και δράση του,(πολιτική και πνευματική). Επίσης μελετά την εργογραφία του ποιητή και αφoύ επιλέξει την πιο ολοκληρωμένη έκδοση των ποιημάτων του ,δημιουργεί Power –point όπου και την καταγράφει .

Επίσης μελετά από το κείμενο του Ν. Βαγενά «Ο Ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης» το εξής απόσπασμα «Το περιεχόμενο της ποίησης του Αναγνωστάκη ορίζεται από δύο βασικά συναισθήματα, από τα οποία το πρώτο είναι άσχετο με το περιεχόμενο της πολιτικής ποίησης, ενώ το δεύτερο δεν συνδέεται με αυτήν με πρώτου βαθμού σχέση: από το συναίσθημα της χαμένης αθωότητας, που είναι αποτέλεσμα της μετάβασης, ή - καλύτερα - της πτώσης, από έναν εδεμικό παιδικό χρόνο σ' έναν χρόνο διάτρητο και βασανιστικό. και από την επιθυμία της ανεύρεσης του αληθινού προσώπου του ανθρώπου, το οποίο έχει επικαλυφθεί από τις ανάγκες της προσαρμογής στην εκπεπτωκυία πραγματικότητα. και εντοπίζει τους στίχους του ποιήματός «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» που κατά τη γνώμη της ανταποκρίνονται στην άποψη αυτή . Τους συγκεκριμένους στίχους τους χρωματίζει και κρατά σημειώσεις ώστε στην ολομέλεια να αιτιολογήσει την επιλογή της.

Στη συνέχεια της ζητιέται να βρει τι σημαίνει η φράση «Λιμοί, σεισμοί, καταποντισμοί»,και να βρει για ποιο στίχο του ποιήματος «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» αποτελεί διακείμενο. Τέλος της ζητιέται να αντικαταστήσει το στίχο αυτό με έναν όπου θα υπερισχύει η αναφορική λειτουργία της γλώσσας και να συζητήσει το αισθητικό αποτέλεσμα των δυο εκδοχών. Να κρατήσει σημειώσεις ώστε στην ολομέλεια να καταθέσει προφορικά τα σχόλιά της.

Η 4^η ομάδα με πόρο την ιστοσελίδα του Ελληνικού Κόσμου σε μια διαφάνεια καταγράφει τα χρονικά όρια και το βασικό πρωταγωνιστή της δικτατορίας των συνταγματαρχών .Το όνομά του συνοδεύεται και από μια φωτογραφία του. Επίσης σε μια διαφάνεια παρουσιάζει στρατιώτες σε τανκ(ς) και χρησιμοποιεί ως λεζάντα λέξεις ή στίχους από το ποίημα «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» που θεωρεί πως έχουν σχέση με το θέμα της φωτογραφίας. Επιπλέον χρωματίζει στίχους του ποιήματος «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» που θεωρεί ότι σχετίζονται με όσα καταγράφονται στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Κόσμου στην ενότητα «Η Ελλάδα του ۥ60» ,κρατάει σημειώσεις ώστε στην ολομέλεια να δικαιολογήσει τις επιλογές της . Τέλος αφού λάβει υπόψη το σύνθημα της χούντας του ۥ67 «Ελλάς -Ελλήνων-Χριστιανών» και μελετήσει το ποίημα του Γ. Σεφέρη «Από βλακεία» , στο στίχο του ποιήματος «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» που θεωρεί ότι σχετίζεται με τα προαναφερόμενα δημιουργεί υπερσύνδεσμο όπου θα φαίνεται το σύνθημα της χούντας ή

το ποίημα του Σεφέρη. Επίσης γράφει και η ομάδα κείμενο (οποιουδήποτε τύπου: ποίημα, πεζό, σύνθημα κ.λ.π. ) «παίζοντας» με το σύνθημα

«Ελλάς -Ελλήνων-Χριστιανών».

Εάν οι ομάδες δεν τελειώσουν τις εργασίες τους με το τέλος του δίωρου, τους δίνεται ένα τέταρτο από το επόμενο δίωρο .Το επόμενο δίωρο γίνεται η παρουσίαση των εργασιών, οι μαθητές και η διδάσκουσα ασκούν κριτική στις εργασίες που παρουσιάζονται με στόχο την ανατροφοδότηση. Στο τέλος τα ποιήματα των ομάδων αναρτώνται στο ιστολόγιο του μαθήματος και στην ιστοσελίδα δραστηριοτήτων του τμήματος.

Εναλλακτικές προσεγγίσεις

Το ποίημα του Αναγνωστάκη «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» μπορεί να ενταχθεί σε ένα project με θέμα : «Δικτατορία 1967-74 και λογοτεχνική παραγωγή» ,ακόμη να διαβαστεί παράλληλα με το διήγημα του Μ Χάκκα «Το ψαράκι της γυάλας» που επίσης βρίσκεται στα κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου.

Φύλλα εργασίας

Ομάδα Καβαφιστών . Μπείτε στην ιστοελίδα του Σπουδαστηρίου του Νέου ελληνισμού http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=60 Παρατηρείστε τους τίτλους των ποιημάτων του Καβάφη και βρείτε τίτλους που μοιάζουν με αυτόν του ποιήματος του Αναγνωστάκη. Καταγράψτε τις ομοιότητες και τις διαφορές . Διαβάστε τρία από αυτά , επιλέξτε ένα που σας αρέσει και στον τίτλο του ποιήματος του Αναγνωστάκης δημιουργείστε υπερσύνδεσμο που παραπέμπει σ’ αυτό . Στη συνέχεια διαβάστε το ποίημα του Καβάφη «Ο ήλιος του απογεύματος» και εντοπίστε ποιο σημείο του ποιήματος του Καβάφη αξιοποίησε ο Αναγνωστάκης στο «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1967» Χρωματίστε τους διακειμενικούς στίχους και ανιχνεύστε αν τα δυο ποιήματα κινούνται στο ίδιο πνεύμα στους στίχους αυτούς .Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας ώστε να τις εκθέσετε στην ολομέλεια . Τέλος παίρνοντας στίχους από τα δυο ποιήματα (του Αναγνωστάκη και του Καβάφη) προσθέτοντας και δικούς σας δημιουργείστε ποίημα το οποίο στον τίτλο περιλαμβάνει τουλάχιστον τη λέξη «Μέρες…» και μια χρονολογία.. (Το ποίημα σας να γραφεί στον κειμενογράφο για να υπάρχει δυνατότητα παρεμβάσεων και περαιτέρω επεξεργασίας στην ολομέλεια).

Ομάδα Σεφεριστών. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της Πύλης για την ελληνική γλώσσα και τον ΣΠΛ Σεφέρη

http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/tools/concordance/seferis/index.html

και δείτε το ποιητικό έργο του Σεφέρη . Παρατηρείστε τους τίτλους των ποιημάτων του και βρείτε τίτλους που μοιάζουν με αυτόν του ποιήματος του Αναγνωστάκη. Καταγράψτε τις ομοιότητες και τις διαφορές. Διαβάστε δυο από αυτά, επιλέξτε ένα και στον τίτλο του ποιήματος του Αναγνωστάκη δημιουργείστε υπερσύνδεσμο που να παραπέμπει σε αυτό. Στη συνέχεια διαβάστε το ποίημα του Σεφέρη «Με τον τρόπο του Γ.Σ.» .Χρωματίστε το διακειμενικό στίχο και αφού παρατηρήσετε τη χρονολογία που καταγράφεται στο τέλος του ποιήματος του Σεφέρη, προσπαθήστε να εντάξετε το ποίημα στον ιστορικό περίγυρο του ,παρατηρείτε κάποια ομοιότητα σε σχέση με τον ιστορικό περίγυρο του ποιήματος του Αναγνωστάκη ; κρατήστε σημειώσεις ώστε να εκθέσετε τις ιδέες σας στην ολομέλεια. Τέλος χρησιμοποιώντας στίχους από τα δυο ποιήματα (του Αναγνωστάκη και του Σεφέρη) προσθέτοντας και δικούς σας γράψτε ποίημα με τίτλο «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει». (Το ποίημα σας να γραφεί στον κειμενογράφο για να υπάρχει δυνατότητα παρεμβάσεων και περαιτέρω επεξεργασίας στην ολομέλεια).

Ομάδα Αναγνωστακιστών.

Από το http://www.sansimera.gr/biographies/174 μελετήστε τη βιογραφία του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη και δημιουργείστε μια διαφάνεια σε Power –point όπου βάζετε μια φωτογραφία του με μια λεζάντα και καταγράφετε στοιχεία που συνδέονται με τη δημόσια παρουσία και δράση

του,(πολιτική και πνευματική). Από την ιστοσελίδα http://www.e-yliko.gr και από το «Νέοι δρόμοι για την Ιθάκη» μελετήστε την εργογραφία του ποιητή και αφού επιλέξετε την πιο ολοκληρωμένη έκδοση των ποιημάτων

του ,δημιουργείστε διαφάνεια σε Power –point όπου και την καταγράφετε .

Επίσης μελετείστε από το κείμενο του Ν.Βαγενά «Ο Ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης» το εξής απόσπασμα «Το περιεχόμενο της ποίησης του Αναγνωστάκη ορίζεται από δύο βασικά συναισθήματα, από τα οποία το πρώτο είναι άσχετο με το περιεχόμενο της πολιτικής ποίησης, ενώ το δεύτερο δεν συνδέεται με αυτήν με πρώτου βαθμού σχέση: από το συναίσθημα της χαμένης αθωότητας, που είναι αποτέλεσμα της μετάβασης, ή - καλύτερα - της πτώσης, από έναν εδεμικό παιδικό χρόνο σ' έναν χρόνο διάτρητο και βασανιστικό. και από την επιθυμία της ανεύρεσης του αληθινού προσώπου του ανθρώπου, το οποίο έχει επικαλυφθεί από τις ανάγκες της προσαρμογής στην εκπεπτωκυία πραγματικότητα.» και εντοπίστε τους στίχους του ποιήματός «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» που κατά τη γνώμη σας ανταποκρίνονται στην άποψη αυτή . Τους συγκεκριμένους στίχους χρωματίστε τους και κρατήστε σημειώσεις ώστε στην ολομέλεια να αιτιολογήσετε την επιλογή σας. Στη συνέχεια επισκεφτείτε

την ιστοσελίδα http://www.gonia.gr/gonia.php?article=3344 και διαβάστε τι σημαίνει η φράση «Λιμοί, σεισμοί, καταποντισμοί»,και βρείτε για ποιο στίχο του ποιήματος «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» αποτελεί διακείμενο .Χρωματιστέ το στίχο αυτό. Τέλος αντικαταστήστε το στίχο αυτό με έναν που θα υπερισχύει η αναφορική λειτουργία της γλώσσας και συζητήστε το αισθητικό αποτέλεσμα των δυο εκδοχών. Κρατήστε σημειώσεις ώστε στην ολομέλεια να καταθέσετε προφορικά τα σχόλιά σας.

Ομάδα ιστοριοδιφών.

Αφού μελετήσετε την ιστοσελίδα http://www.fhw.gr/chronos/15/gr/1960_1970/index.html σε μια διαφάνεια του Power- Point καταγράψτε τα χρονικά όρια και το όνομα του βασικού πρωταγωνιστή της δικτατορίας των συνταγματαρχών .Το όνομά του συνοδέψτε το και από μια φωτογραφία του. Επίσης σε μια διαφάνεια παρουσιάστε στρατιώτες σε τανκ(ς) και χρησιμοποιείστε ως λεζάντα λέξεις ή στίχους από το ποίημα «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» που θεωρείτε πως έχουν σχέση με το θέμα της φωτογραφίας. Επίσης χρωματίστε στίχους του ποιήματος «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.» που θεωρείτε ότι σχετίζονται με όσα καταγράφονται στην ίδια ιστοσελίδα στην ενότητα « Η Ελλάδα του ۥ60».

Τέλος αφού λάβετε υπόψη το σύνθημα της χούντας του ۥ67 «Ελλάς -Ελλήνων-Χριστιανών» και το ποίημα του Γ. Σεφέρη «Από βλακεία» (θα το βρείτε στο http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/tools/concordance/seferis/index.html

(πληκτρολογώντας στην Αναζήτηση τη λέξη «χριστιανών»)

βρείτε το στίχο του ποιήματος «Θεσσαλονίκη Μέρες του 1969 μ.Χ.»

που θεωρείτε ότι σχετίζεται με τα προαναφερόμενα ,χρωματίστε τον και δημιουργήστε υπερσύνδεσμο όπου θα φαίνεται το σύνθημα της χούντας ή το ποίημα του Σεφέρη. Επίσης γράψτε κείμενο (οποιουδήποτε τύπου: ποίημα, πεζό, σύνθημα κ.λ.π. ) «παίζοντας» με το σύνθημα «Ελλάς -Ελλήνων-Χριστιανών».

Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία

-Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου ,ΟΕΔΒ.

-Σοφία Νικολαΐδου ,Λογοτεχνία και νέες Τεχνολογίες ,Κέδρος,2009

-Χρ. Αργυροπούλου, Η ανθολογημένη ποίηση στο γυμνάσιο και το λύκειο, Ταξιδευτής, Αθήνα 2006

Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

-http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=60

Πύλη του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας

-http://www.greek- language.gr/greekLang/literature/tools/concordance/seferis/index.html

-http://www.sansimera.gr/biographies/174

-http://www.e-yliko.gr

-http://www.gonia.gr/gonia.php?article=3344

Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού