Σενάριο για το Γ. Ιωάννου « † 13-12-43 »

Τίτλος « Τουρίστας ή περιηγητής της ιστορικής μνήμης;»
Δημιουργός:Αναγνώστη Ελένη
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο :Νεοελληνική λογοτεχνία- Ιστορία (διαθεματική προσέγγιση)
Τάξη : Γ΄ Γενικού Λυκείου
Χρονική διάρκεια : 4-5 ώρες
Προϋποθέσεις υλοποίησης για το δάσκαλο και το μαθητή : εξοικείωση με
την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και την διερευνητική μάθηση ,το
διαδίκτυο, τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου και Power Point , την
ηλεκτρονική αλληλογραφία.


Περίληψη
Με τη χρήση των ΤΠΕ θα προσεγγίσουμε ένα πεζογράφημα ενός σημαντικού
μεταπολεμικού συγγραφέα ,του Γιώργου Ιωάννου , θα σταθούμε σε κάποια
από τα χαρακτηριστικά της γραφής του ,θα δούμε τα ιστορικά γεγονότα
που άμεσα ή έμμεσα αποτυπώνονται στο κείμενο και θα προσπαθήσουμε να
σταθούμε ως προσκυνητές της ιστορικής μνήμης.


Κριτήριο επιλογής
Συχνά απογοητευόμαστε από την άγνοια της πλειοψηφίας των μαθητών μας
ακόμη και σημαντικότατων ιστορικών γεγονότων ,παρόλο που τα έχουν
διδαχθεί επανειλημμένως. Φαίνεται πως οι μαθητές μας αντιμετωπίζουν
την Ιστορία ως τουρίστες ,πιστεύουμε ωστόσο πως ένα λογοτεχνικό
κείμενο όπως το « † 13-12-43» του Ιωάννου μπορεί να τους
παρακινήσει να ασκήσουν αυτοκριτική και να μεταβάλουν τη στάση τους,
εάν και εφόσον θα καταδικάσουν τη συμπεριφορά των τουριστών του
κειμένου.


Στόχοι-σκεπτικό
-Το συγκεκριμένο κείμενο επιλέχτηκε ως παράδειγμα ενισχυτικό της
παρατήρησης του βιβλίου Κ.Ν.Λ. «οι μεταπολεμικοί πεζογράφοι έχουν
βιωματικό υπόστρωμα την κρίσιμη δεκαετία του ’40 και τα μεταπολεμικά
χρόνια που σημάδεψαν τη ζωή τους»(σελ. 147)
Με τη διδακτική πρόταση επιδιώκεται :
-να προσεγγίσουν οι μαθητές ένα έργο ενός σημαντικού νεοέλληνα
συγγραφέα.
-να γνωρίσουν κάποια από τα χαρακτηριστικά της γραφής του Γ. Ιωάννου.
-να δουν τα ιστορικά γεγονότα ως πηγή έμπνευσης της λογοτεχνίας και
ευρύτερα της
καλλιτεχνικής δημιουργίας.
-να κάνουν αυτοκριτική για τη στάση και τη συμπεριφορά τους κατά τη
διάρκεια επισκέψεών τους σε χώρους ιστορικής μνήμης.
-να ασκηθούν στη χρήση ηλεκτρονικών λεξικών.
-να πλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.
-να ενισχυθούν οι υποδομές του κριτικού- συγκριτικού γραμματισμού των
μαθητών.
-να ασκηθούν στην παραγωγή κριτικού και δημιουργικού λόγου.
-να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας .
-να εξοικειωθούν με τη χρήση των ΤΠΕ και το νέο γραμματισμό .





1η ώρα

Χώρος: αίθουσα διδασκαλίας .
Βλέπουμε σε video απόσπασμα από την ταινία «Το μπλόκο» για να
προκαλέσουμε συναισθηματική κινητοποίηση των μαθητών, ζητάμε από τους
μαθητές να μας πουν πώς μπορεί να νιώθουν οι μελλοθάνατοι και οι
συγγενείς τους που παρακολουθούν την εκτέλεσή τους . Στη συνέχεια ο
δάσκαλος διαβάζει το κείμενο « † 13-12-43 » και ζητιέται από τους
μαθητές να εξηγήσουν το ρόλο του σταυρού πριν από τη χρονολογία ,
επίσης σχολιάζουμε τη χρονολογία προσδοκώντας οι μαθητές να εντάξουν
τη χρονολογία στην περίοδο της Κατοχής. Με αφορμή το εισαγωγικό
σημείωμα του βιβλίου βλέπουμε ότι υπάρχουν στη χώρα μας τόποι ομαδικής
εκτέλεσης των κατοίκων τους κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ενημερώνουμε
τους μαθητές ότι την επόμενη φορά το μάθημα θα συνεχιστεί στο
εργαστήριο Η/Υ και ότι θα εργασθούν κατά ομάδες .Ζητάμε ανάλογα με τα
ενδιαφέροντά τους να χωριστούν σε : ομάδα γεωγραφίας, ιστορίας,
λογοτεχνίας , καλλιτεχνική (τους ρόλους μέσα στην ομάδα : συντονιστή,
ερευνητή, παρουσιαστή ,τεχνικού τους καθορίζουν μόνοι τους) και
μοιράζουμε τα φύλλα εργασίας προκειμένου να γίνει μια πρώτη επαφή με
τις δραστηριότητες της ομάδας.

2η&3η ώρα στο εργαστήρι Η/Υ ,συλλογή πληροφοριών και υλικού ,παραγωγή
κριτικού και δημιουργικού λόγου.
Οι μαθητές αναζητούν στο διαδίκτυο και στη βιβλιοθήκη του σχολείου
πληροφορίες προκειμένου να πραγματοποιήσουν τις δραστηριότητες των
φύλλων εργασίας. Παράγουν κριτικά και δημιουργικά πολυτροπικά
κείμενα . Ο διδάσκων λειτουργεί ως βοηθός σε όλες τις ομάδες ,επιλύει
απορίες και προβλήματα ,παρατηρεί διακριτικά την εργασία των
ομάδων ,εφιστά την προσοχή των μαθητών απέναντι στην αξιοπιστία των
πηγών του διαδικτύου και τονίζει τη διαμόρφωση κριτικής στάσης
απέναντι στην προσφερόμενη διαδικτυακή πληροφορία .Σε κάθε περίπτωση
εμψυχώνει και ενθαρρύνει τη συνεργατική προσπάθεια. Το υλικό
αποθηκεύεται ή εκτυπώνεται .

4η -5η ώρα
Χώρος : αίθουσα διδασκαλίας
Οι ομάδες παρουσιάζουν σε ολομέλεια τις δραστηριότητές τους ,όπου
είναι λειτουργικό χρησιμοποιείται ο βιντεοπροβολέας . Οι μαθητές και ο
διδάσκων ασκούν κριτική στις εργασίες που παρουσιάζονται ,με στόχο την
ανατροφοδότηση των ομάδων .Η αξιολόγησή των εργασιών από τον
διδάσκοντα γίνεται με βάση την πληρότητα και την πρωτοτυπία τους .

Εναλλακτικές προσεγγίσεις:
Σε συνεργασία με τους δάσκαλους της Ιστορίας και των Καλλιτεχνικών η
διδακτική πρόταση θα μπορούσε να πάρει τη μορφή διαθεματικού project
(διάρκειας 3-4 μηνών ) και να αναπτυχθεί με βάση τους παρακάτω
θεματικούς άξονες :
- Η περίοδος της Κατοχής και της Αντίστασης στην ελληνική και ξένη
λογοτεχνία.
- Η περίοδος της Κατοχής και της Αντίστασης στον ελληνικό και τον ξένο
κινηματογράφο.
- Η περίοδος της Κατοχής και της Αντίστασης στις εικαστικές τέχνες.

Φύλλα εργασίας


Ομάδα γεωγραφίας (3 μαθητές)

- Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο http://www.greekholocausts.gr/gr/index.php
τόπους ομαδικής εκτέλεσης ελλήνων από τους γερμανούς κατά τη διάρκεια
της Κατοχής εκτός από αυτούς που αναφέρονται στο βιβλίο:( Καλάβρυτα,
Δίστομο, Χορτιάτης.) Να βρείτε τουλάχιστον άλλους 10 εκ των οποίων
έναν στο νομό μας ( Σερρών) και έναν στο νομό Δράμας. ,να τους καταγράψετε σε διαφάνεια παρουσίασης .Στη συνέχεια σε χάρτη να εντοπίσετε αυτούς τους τόπους και να έχετε την ετοιμότητα να τους εντοπίζετε σύντομα εάν και όταν σας ζητηθεί.

_ Να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού. Να εξετάσετε εάν υπάρχει αναφορά σε τόπους μαρτυρίου των ελλήνων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. . Εάν διαπιστώσετε ότι δεν υπάρχει , με μία επιστολή ,όπου θα τους εξηγείτε τη σημασία της μνημόνευσης αυτών των τόπων ,να τους ζητήσετε να τους προσθέσουν στον πολιτιστικό χάρτη της Ελλάδας.




.
Ομάδα ιστορίας (5 μαθητές)
-Να βρείτε το ιστορικό του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων σε μηχανή
αναζήτησης .Να το αναζητήσετε σε τρεις τουλάχιστον ιστοσελίδες και στη
συνέχεια ,αφού θα έχετε συγκρίνει τις παρατιθέμενες πληροφορίες , να συνθέσετε ένα δικό σας κείμενο στο Power point. ( περίπου 200-300 λέξεις).

-Αφού βρείτε πληροφορίες για την αμερικάνικη βοήθεια στην Ελλάδα μετά
το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (UNRRA και σχέδιο Μάρσαλ) στο
www.eliamep.gr/old-site/eliame-old/eliamep/www...gr/.../op0201.PDF να
γράψετε στον κειμενογράφο ένα σύντομο κείμενο για το θέμα αυτό που
στόχο θα έχει να ενημερώσει τους υπόλοιπους συμμαθητές σας, οι οποίοι
αγνοούν το γεγονός.

-Nα βρείτε στο διαδίκτυο πληροφορίες για τo διχασμό των ελλήνων όσον
αφορά την αξιολόγηση της εθνικής αντίστασης . Ενδεικτικές
ιστοσελίδες: http://users.hol.gr/~kokkonis/courses/oc-res/resistance.htm,
www.xirotiri.gr/index.php?
-« Καλά τους έκαναν · αφού οι άλλοι σκότωναν στρατιώτες του
κατακτητή.» Με βάση τις πληροφορίες που αντλήσατε σχετικά με τη στάση
των ελλήνων απέναντι στην εθνική αντίσταση να διακρίνετε την
ιδεολογία του ανθρώπου που είπε τα λόγια αυτά.
-« Κανένας δεν αντιμίλησε. Ήταν και κάποιος με στολή μαζί τους.» Τι
νομίζετε ότι υπαινίσσεται εδώ ο συγγραφέας; (η απάντηση σας να αναπτυχθεί προφορικά)
-Υποθέστε πως ο συγγραφέας επιλέγει να βάλει κάποιον να
αντιμιλάει .Γράψτε κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου τι κατά τη γνώμη σας θα μπορούσε να λέει αυτός που αντιμιλάει;




Ομάδα λογοτεχνίας ( 12 μαθητές)

1η υποομάδα (4 μαθητές)
-Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο εργογραφικό και εικονογραφικό υλικό που
αφορά στον Γιώργο Ιωάννου και να δημιουργήσετε στο Power - point 5
διαφάνειες ,2 με έργα του και 3 με πορτρέτα του. Στα πορτρέτα του να βάλετε λεζάντες δική σας έμπνευσης. Αφού παρατηρήσετε τις φωτογραφίες του Ιωάννου
,να γράψετε στον κειμενογράφο ένα κείμενο 10 περίπου σειρών κάνοντας
το «πορτρέτο» του. Ενδεικτικές και οι ιστοσελίδες: www.kathimerini.gr/.../2005_1283740,
el.wikipedia.org/wiki/Γιώργος_Ιωάννου

- Μεταφέρετε το κείμενό μας στο Power point.
Ένα χαρακτηριστικό των πεζογραφημάτων του Ιωάννου είναι ότι έχουν βιωματικό χαρακτήρα. Αφού λάβετε υπόψη σας και τα όσα διαβάσατε στη βικιπαίδεια για την άποψη του Ιωάννου για το τι σημαίνει βιωματικότητα, να εντοπίζετε στο κείμενό μας τα βιωματικά στοιχεία. και να τα υπογραμμίσετε. Να είστε σε θέση να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.


-Ένα χαρακτηριστικό των πεζογραφημάτων του Ιωάννου είναι η
υπαινικτικότητα .Να βρείτε δυο τουλάχιστον σημεία όπου υπάρχει υπαινικτικότητα στο κείμενό μας, να τα υπογραμμίσετε και στη συνέχεια να εξηγήσετε σε γραπτό κείμενο τι νομίζετε ότι υπαινίσσεται ο αφηγητής; (Να δικαιολογήσετε την απάντησή
σας).




2η υποομάδα (5 μαθητές)
-Κοιτάξτε σε λεξικά έντυπα και ηλεκτρονικά ,π.χ .λεξικό Μπαμπινιώτη,
Φυτράκη –Τεγόπουλου, Πύλης για την ελληνική γλώσσα
http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html ,τα λήμματα
«τουρίστας» και «περιηγητής» και εξηγήστε σε ένα κείμενο στον
κειμενογράφο , γιατί ο συγγραφέας επέλεξε τη λέξη «τουρίστες» για τους
επισκέπτες του χώρου του μνημείου του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων και
όχι τη λέξη «περιηγητές». Ποιες άλλες λέξεις ή φράσεις φανερώνουν ότι
ο συγγραφέας δεν εγκρίνει τη στάση των επισκεπτών, να τις καταγράψετε
στον κειμενογράφο; Μήπως είναι αυστηρός μαζί τους, εσείς εάν ήσασταν
μαζί τους πώς θα συμπεριφερόσασταν;( ο καθένας να αναφερθεί στον εαυτό
του παίρνοντας υπόψη του τη συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια
επισκέψεων σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία κ.λ.π. ,κρατώντας
σημειώσεις για προσχεδιασμένο προφορικό λόγο) .

-Κοιτάξτε σε λεξικά έντυπα και ηλεκτρονικά ,π.χ .λεξικό Μπαμπινιώτη,
Φυτράκη –Τεγόπουλου, Πύλης για την ελληνική γλώσσα
http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html το λήμμα
«ανακομιδή»
-να βρείτε συνώνυμα της λέξης.
-να βρείτε στο διαδίκτυο πληροφορίες για το έθιμο αυτό.(Ενδεικτική
ιστοσελίδα) http://orthodox-answers.blogspot.com/2007/08/blog-post_22.html

3η υποομάδα (μαθητές 2)
- Χρησιμοποιώντας τη μηχανή αναζήτησης ,βρείτε και διαβάστε
μοιρολόγια.
Αφού παρατηρήσετε τη δομή και το περιεχόμενό των μοιρολογιών ,
χρησιμοποιώντας τον κειμενογράφο να συμπληρώσετε το μοιρολόγι που
παρατίθεται στο κείμενό μας .Υποθέστε πως μιλάει το δεκαεξάχρονο παιδί
που σκοτώθηκε από τους γερμανούς κατά τη διάρκεια του ολοκαυτώματος.

Ομάδα καλλιτεχνικών (3 μαθητές)
-Να βρείτε από το διαδίκτυο ποιήματα ή πεζά τα οποία οι λογοτέχνες εμπνεύστηκαν από ομαδική εκτέλεση ελλήνων κατά τη διάρκεια της Κατοχής , π.χ. Γ.
Ρίτσου «Επίγραμμα για το Δίστομο», Ν. Βρεττάκου «Επιμνημόσυνη
γονυκλισία» , Γ. Καφτανζτή «Ωδή στα Κερδίλια» , Β. Ασημακόπουλου « Γης
των Καλαβρύτων» .Επίσης βρείτε φωτογραφίες των μνημείων που υπάρχουν
στους τόπους ομαδικής εκτέλεσης ελλήνων κατά τη διάρκεια της
Κατοχής ,επιλέξτε 10 φωτογραφίες των πιο καλαίσθητων κατά τη γνώμη σας
μνημείων και μεταφέρετέ τες σε αντίστοιχες διαφάνειες , βάλτε κάποιο δικό σας κείμενο σε κάθε μια από αυτές (το κείμενό σας μπορεί να είναι πεζό ή ποιητικό
κατά προτίμηση δικό σας ) Για τη συλλογή του υλικού σας θα βοηθηθείτε από
την ιστοσελίδα http://www.greekholocausts.gr/gr/index.php